Demokratik Birey ve Aile Nasıl Olur?
Sevgili okur,
Daha önce demokrasinin kavram olarak ne anlama geldiğinden
bahsetmiştik. Bu sefer çocuklarımıza bu
demokrasi bilincini nasıl kazandırabileceğimizden bahsedeceğiz.
Öncelikle şunu söylemekte fayda olduğunu düşünüyorum. Her
çocuğun ilk eğitmeni ailesi, ilk okulu ise evidir. Çocuklarımıza istenen
değerleri ve davranışları da öncelikle biz aşılayabiliriz. Demokrasi bilinci
hususu da bunlardan farklı değildir. Bu bilince sahip bir birey yetiştirmek
için ilk tohumlar ancak ailede atılabilir.
Demokratik bir bireyin başkalarının hakkını savunması ve
kendi haklarını koruması gerektiğini, hoşgörüyü benimsemiş ve farklılıkları
kucaklayan bir yapıya sahip olması gerektiğini biliyoruz.
Bu bağlamda diyebiliriz ki, çocuklarını demokratik bir aile
ortamında yetiştirmek isteyen kimse öncelikle bu özelliklere sahip olmalıdır.
Haklar konusunda hassasiyet oluşturmak için aile ortamında
öncelikle saygı ve adalet ortamı bulunmalıdır. Yine bunun yanında hoşgörülü bir
ortam yaratmak, sorunları güç gösterisi yaparak çözmek yerine çocukla uzlaşmaya
gidilmesi önemlidir.
Bu tutumların içselleştirilmesi durumda ise çocukların
sorumluluklarını bilen, nasıl işbirliği yapılacağının farkında olan, atılgan, fikirlerini
açıkça söyleyebilen bireyler olduğu gözlenir.
Demokratik ailenin temel ilkelerini beş maddede
inceleyebiliriz. Bunlar;
1-Birey Olarak Kabul Etmek:
Çocukları ve karşıdaki kişiyi de bir birey olarak kabul etmek onların
haklarını, sorumluluklarını, isteklerini, ihtiyaçlarını, düşüncelerini ve
duygularını dikkate almak onların dünyasını anlamaya çalışmak önemlidir.
Örneğin hafta sonları birlikte bir şeyler yapmayı
planlıyorsanız çocuğun fikrini alıp beraber karar almak, odasına alacağınız bir
eşyaya ya da renklerine birlikte karar vermek çocuğu birey olarak kabul etmeye
bir örnektir.
Onların iradesine ve seçimlerine saygı duymak gerekir.
Örneğin kırmızı kazağını giymek isteyen çocuğa zorla mavi kazağını giydirmemek
gerekir. Bazen çocukların kabul
edemeyeceğiniz istekleri de olabilir. Bu gibi durumlarda onları duyduğunuzu,
anladığınızı hissettirmek ve yapamayacaksanız bile nedenini anlatmak önemlidir.
2-Yakın İlişki Kurmak ve Uygun Şekilde Konuşmak; Anne ve
baba olarak kendinizi, kendi istek ve ihtiyaçlarını onlara anlatırken onları
suçlamadan, yargılamadan, küçümsemeden duygunuzu, düşüncenizi, ihtiyacınızı ve
nedenlerinizi açıkça ifade etmeniz gerekir.
Yakın ilişki kurmak çocuğunuzla sohbet etmek demektir sohbet
etmek demekse sadece okulla ya da derslerle ilgili konuşmak değildir. Örneğin
ona hayallerini sorabilirsiniz, ona çocukken oynadığınız oyunlarınızdan
bahsedebilirsiniz, anılarınızı anlatabilirsiniz.
3- Sınırları ve Kuralları Belirlemek: Çocuklar büyürken
sınırlara ihtiyaç duyarlar. Bu sınırlar ne çok kısıtlayıcı baskıcı ve keskin
olmalıdır ne de çok yumuşak ve belli belirsiz olmalıdır.
Çocuklar ne her istedikleri yapılıp sürekli havada
uçurulmalıdır ne de sürekli hayır denilerek olması gerektiğinden fazla
kırılmalıdır. İhtiyacı olan verilmeli yeri geldiğinde de hayır denilmelidir. Bu
hayırlar gerçek ile temas edebilmesi ve ilerde yaşayabileceği kırılmalarda
yoluna devam edebilmesi için önemlidir.
Örneğin sınırsızca harçlık verilen her istediği alınan bir
çocuk düşünelim. Bu çocuk yaşantısının
ileriki zamanlarında da her isteğinin olacağı inancını taşır ve bunu bir hak
olarak görebilir. Ama gerçekler
dünyasında bunun böyle olmadığını görebilmesi ona çok ağır bir kırılma
yaşatabilir. Buna karşın istekleri konusunda sınır konulan bir çocuk her
istediğinin olamayabileceğinin fakrındadır. Kendi dışındaki insanlarında
isteklerinin olabileceğinin ve ona hayır diyebileceklerinin farkındadır.
Örneğin evde top oynamak isteyen çocuğa neden evde top
oynamasını istemediğinizi anlatıp oynamasını uygun olan yerleri ona
söyleyebiliriz. Mesela evde top oynadığında “komşularımız rahatsız oluyor”
dedikten sonra istersen “birlikte parka gidebiliriz orada arkadaşlarınla ya da
benimle top oynayabilirsin” gibi ona başka biçimlerde uygulama fırsatı
sunabiliriz.
4-Tutarlı olmak: Kurallar anne ya da babanın o anki ruh haline
göre değişmemeli, yaptığı davranışın sonucu hakkında fikir sahibi olmalıdır.
Ancak bu şekilde neden sonuç ilişkisi kurarak davranışlarını geliştirebilir.
Eşler arasında çocuğa karşı davranışlarda da tutarlı olmak önemlidir.
Örneğin bir çocuk para isteyeceği zaman babasına, dışarı
çıkma izin almak için annesine gidiyorsa hangisinin neye izin vereceğini
çözmüş, kendi çıkarı doğrultusunda bunu değerlendiriyor demektir.
5-Olumlu ve Yapıcı Düşünmek: Çocuğun ya da karşınızdaki
kişinin öncelikle yapamadıklarına, olumsuz davranışlarına değil
yapabildiklerine, olumlu davranışlarına odaklanmak ve bu davranışları fark
etmek, ilişkiyi bu yönde başlatmak önemlidir.
Kısaca bahsettiğimiz demokrasi bilincinin bu temellere bağlı
kalarak oluşturabileceğini söyleyebiliriz. Bir daha ki sefere demokrasi
bilincinin insana neler kazandıracağını örnekleriyle sunmayı umuyoruz.
O zamana dek iyilikle kalın.